Në kulturën tonë, termi disiplinë lidhet ose barazohet me ndëshkimin dhe ashpërsinë, dhe përdoret kryesisht në një kontekst negativ. Por kuptimi i vërtetë i fjalës është krejtësisht i ndryshëm.
Fjala disiplinë do të thotë mësim dhe njohuri. Pra kur i disiplinojmë fëmijët, ne i mësojmë ata. Pra, le t’i mësojmë ata me kujdes.
A është e nevojshme disiplina?
Disiplina dhe vendosja e kufijve janë të nevojshme për zhvillimin e shëndetshëm të fëmijës. Pa kufij të vendosur në mënyrë adekuate, nuk ka rregullim të shëndetshëm të ndjenjave, zhvillim të vetëkontrollit dhe marrëdhënieve me të tjerët. Një fëmijë që nuk ka kufij nuk ka shumë mundësi për të zhvilluar një ndjenjë të shëndetshme sigurie.
Nëse përmbledhim përpjekjet e prindërve në momentet kur ata vendosin kufij, ata i referohen faktit që më pas duam t’u bëjmë të ditur fëmijëve se ajo që po bëjnë nuk është e mirë për ta apo për të tjerët. Pra, qëllimi i disiplinimit, apo vendosjes së kufijve, është të mësojë aftësi të reja – vetëkontroll, bashkëpunim, dhe socializim… pra pjekurinë emocionale dhe sociale të fëmijës.
Si i disiplinojmë dhe çfarë u mësojmë fëmijëve?
Ne përgjithësisht biem dakord për vendosjen e kufijve, ka dallime të mëdha në mendime se si duhet të zbatohen ato. Atëherë pyetja për secilin prej nesh është: kur vendosim kufij çfarë po u mësojmë fëmijëve në të vërtetë? Ndonjëherë vendosim kufij me qetësi dhe qëllim dhe më pas përdorim mënyra të qëllimshme që ne besojmë se janë në rregull. Edhe pse të dyja palët në atë situatë, pra prindi dhe fëmija, nuk do të pajtohen që kufijtë janë të nevojshëm, fëmija ka hapësirë për të zhvilluar vetëkontrollin e tij dhe besimin në autoritetin dhe udhëheqjen prindërore.
Ndonjëherë reagimet e fëmijëve janë të papranueshme dhe ne duam t’i ndalojmë menjëherë. Ndonjëherë ne përballemi me një fazë që zgjat shumë dhe ne kemi provuar gjithçka që dimë. Të gjitha këto janë situata që na kanë ndodhur shumë herë dhe i ndodhin të gjithëve. Dhe një gjë është e sigurt – do të ndodhë përsëri.
Në situatat kur jemi nën presion, zakonisht reagojmë dhunshëm, në situata të tilla, ne i disiplinojmë fëmijët tanë ashtu siç na disiplinuan ne prindërit tanë. Për shembull, nëse jemi dënuar rëndë si fëmijë, ne jemi rritur me bindje se kjo është në rregull dhe se një fëmijë nuk mund të rritet pa ndëshkime të rënda.
Domethënë, fëmijët priren të justifikojnë veprimet e prindërve dhe të fajësojnë veten e tyre, edhe në situata abuzimi. Por disa njerëz mësojnë të mbrojnë veten në një mënyrë të ndryshme nga e njëjta përvojë e dhimbshme dhe mund të bëhen shumë të butë me fëmijët e tyre për të shmangur traumat e dhimbshme që nga fëmijëria. Atëherë as njëra dhe as tjetra nuk janë procedura edukative të vetëdijshme, por të udhëhequra nga reagime dhe modele të pavetëdijshme emocionale. Problemi është kur nuk jemi të vetëdijshëm dhe në momentet kur jemi të mërzitur, përdorim metoda “të vjetra” sepse na duken “natyrale” dhe “korrekte”, por në fakt nuk e kuptojmë se nga kanë ardhur dhe çfarë i motivon brenda vetes. Nëse ata gjithashtu ndalojnë menjëherë sjelljen e padëshiruar, ne mund të kemi vërtet një besim të fortë se ata janë e vetmja gjë që funksionon. Edukimi autoritar krijon njerëz të papërgjegjshëm të pasigurt dhe tolerues ndaj abuzimeve fizike dhe emocionale.
Por çështja nuk është të jesh ideal. Fëmijët nuk kanë nevojë për prindër idealë, të përsosur, por për prindër nga të cilët do të mësojnë si të përballen me situatat kur ne gabojmë.
Çfarë po u mësojmë fëmijëve në të vërtetë?
Nëse reagimet e zakonshme që mbizotërojnë në edukim janë të bërtiturat, izolimi afatgjatë, goditja apo ndëshkimi i rëndë, kjo është pikërisht ajo që ne u mësojmë fëmijëve. Fokusi i prindit dhe i fëmijës më pas zhvendoset nga ajo që duam t’u mësojmë atyre në reagimet emocionale.
Dhe më pas ndodh një paradoks – ne e ndiejmë fuqimisht se fëmija ka nevojë për një kufi dhe se duam t’i mësojmë atij një formë më të pjekur të sjelljes, por nuk i kemi mësuar asgjë fëmijës për atë që ne në të vërtetë donim.
Bindjuni urdhërave pa diskutim sepse përndryshe do t’ju ndëshkoj
Prindi mund të humbasë kontrollin dhe t’ju lëndojë. Si mund t’i besoni atij atëherë? Por përveç një mënyre tepër të rreptë, ndëshkuese të vendosjes së kufijve, një mënyrë jokonsistente ose shumë lejuese është po aq e dëmshme, kur fëmija mëson se nuk mund t’i besojë prindit (sepse ai shpesh thotë diçka dhe nuk e bën atë) dhe se ai është i paaftë për të përballuar situatat stresuese.
Të kuptuarit se një fëmijë i vogël nuk do ta korrigjojë sjelljen e tij sepse ne e pyetëm diçka ose i shpjeguam disa herë. Sigurisht që nuk do të kemi reagimin “Mami, ke plotësisht të drejtë. Unë isha vërtet i paarsyeshëm kur hodha telekomandën në dysheme”.
Vendosja e kufijve dhe menaxhimi i situatës
Për shembull, nëse një fëmijë hedh një telekomandë, ne i themi me qetësi pas hedhjes së parë: “Të pëlqen të hedhësh. Por telekomanda nuk është për të hedhur. Mund ta hedhësh topin”. Pastaj marrim menjëherë telekomandën dhe ofrojmë topin.
Prisni një protestë. Disa fëmijë, veçanërisht ata me temperament, do të reagojnë dhunshëm – do të qajnë, do të zemërohen ose do të protestojnë në mënyra të tjera. Është një mënyrë e natyrshme që ata të shprehin trishtimin, zhgënjimin ose zemërimin e tyre. Prano ndjenjat, por megjithatë ruaj kufijtë, p.sh. “Ti je i zemëruar tani. Nuk të pëlqen kjo. E kuptoj. Por loja me telekomandën ka mbaruar tani.”/natalmedia.com/
*Materialet dhe informacionet në këtë portal nuk mund të kopjoh en, të shtypen, ose të përdoren në çfarëdo forme tjetër për qëllime përfitimi pa miratimin e drejtuesve të “natalmedia”
